NIOD feliciteert Memorial met de Nobelprijs voor de Vrede 2022
Memorial begon in 1987 als een handtekeningencampagne, geleid door elf personen en met Andrei Sakharov als honorair voorzitter, om een monument op te richten voor slachtoffers van Sovjetterreur. Inmiddels is de organisatie uitgegroeid tot het meest toonaangevende onderzoeksinstituut op het gebied van het stalinisme. Zo heeft de organisatie duizenden ooggetuigenverslagen van slachtoffers van de Gulag verzameld, en uitzonderlijke wetenschappelijke naslagwerken met betrekking tot de stalinistische staat voortgebracht. Meerdere generaties onderzoekers hebben profijt gehad van het materiaal dat, soms letterlijk, is opgediept door Memorial.
De juridische strijd om het stalinistische verleden
Memorial voert al jaren strijd met de staat over hoe het verhaal van het stalinistische verleden moet worden verteld. In november 2021 werd een aanklacht ingediend bij het Russische Hooggerechtshof met het verzoek om de International Memorial Society te ontbinden.
In februari van dit jaar werd de liquidatie officieel voltrokken. Deze aanval op Memorial – in dezelfde week dat Rusland Oekraïne binnenviel – geeft blijk van een diepgewortelde, systematische afkeer van de vrijheid van meningsuiting, en de uitholling van de intellectuele en academische vrijheid in Rusland.
Memorial werd in voorgaande jaren al continu tegengewerkt door de overheid, omdat de organisatie zogenaamd niet zou voldoen aan de beruchte “buitenlandse agentenwet” uit 2012 (die ervan uitgaat dat organisaties die donaties ontvangen uit het buitenland, ook buitenlandse belangen behartigen). Zo zijn onderzoekers van de organisatie gearresteerd op basis van valse aanklachten, en zijn twee van hun journalisten om het leven gebracht.
Op dezelfde dag dat de prijs werd toegekend, streed Memorial in een rechtbank in Moskou voor het recht om hun gebouw te behouden, nadat de staat hier beslag op had gelegd. Ze verloren de zaak.
De Nobelprijs erkent de inspanningen van Memorial om door de staat gesteunde misdaden uit heden en verleden aan het licht te brengen en publiek te maken. NIOD prijst hen om hun moed en doorzettingsvermogen, en kijkt uit naar de toekomstige bijdragen van Memorial aan de algemene kennis over (de gevolgen van) het stalinisme.