Pilotproject Provenance Research on Objects of the Colonial Era (PPROCE)

Download hier het eindrapport. 

Download hier de herkomstverslagen. 

Het project was een gezamenlijk initiatief van het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies, het Rijksmuseum Amsterdam (RMA) en het Nationaal Museum van Wereldculturen (NMVW), en werd uitgevoerd onder leiding van het NIOD en het daarin ondergebrachte Expertisecentrum Restitutie (ECR).

Partners in het project waren de Open Universiteit, het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land-, en Volkenkunde (KITLV), de Universiteit Leiden en de Reinwardt Academie. Het project is uitgevoerd met financiële steun van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW).

Resultaten van het project

In het rapport ‘Sporen. Onderzoek naar herkomstgeschiedenis en betekenisgeving van culturele objecten en collecties verworven in koloniale situaties’ wordt verslag gedaan van de bevindingen van PPROCE. Het rapport is verschenen het Nederlands, Engels en Indonesisch. Het rapport is bestemd voor een divers publiek van beleidsmakers, erfgoedprofessionals en andere geïnteresseerden - in Nederland, maar ook in andere delen van de wereld.

Onderdeel van het rapport zijn:

• Een schets van de achtergronden en uitgangspunten van dit pilotonderzoek (hoofdstuk 1)
• Een reflectie op de theoretische en politieke dimensies van herkomstonderzoek (hoofdstuk 2)
• Methodologische aanbevelingen voor het doen van herkomstonderzoek (hoofdstuk 3)
• Een ontwerp-toetsingskader voor de beoordeling van onderzoek door een onafhankelijke adviescommissie (hoofdstuk 4)
• Aanbevelingen met betrekking tot de samenwerking met onderzoekers en erfgoedinstellingen in landen van herkomst en het verdere beleid ten aanzien van herkomstonderzoek (hoofdstuk 5)
• Zes essays met reflecties van betrokken onderzoekers over verschillende vraagstukken van restitutie en herkomstonderzoek

Daarnaast – en dit vormt de basis voor de bevindingen van het rapport – zijn 65 objecten uit Indonesië en Sri Lanka op diepgravende wijze onderzocht. Dit resulteerde in vijftig herkomstverslagen, die hier kunnen worden gedownload. Een deel van deze objecten, uit de collecties van NMVW en RMA, werd geselecteerd in samenspraak met partners in Sri Lanka en Indonesië.

Presentatie en overige publicaties

Op 17 maart 2022 werden de resultaten van dit project gepresenteerd en het eindrapport overhandigd aan de staatsecretaris van media en cultuur, dr. Gunay Uslu. U kunt hier de presentatie terugkijken.

Na afronding van het project zijn enkele herkomstverslagen bewerkt tot artikelen in een speciale editie van het tijdschrift van het International Institute for Asian Studies onder de titel ‘Clues of Provenance: Tracing Colonialism and Imperialism through Museum Objects’ met Jona Mooren en Klaas Stutje als gastredacteurs.

Op 2 september 2022 publiceerde PPROCE-onderzoeker Doreen van den Boogaart een essay in De Volkskrant op basis van haar onderzoek naar het kanon van Kandy in de collectie van het Rijksmuseum.

In december 2022 verscheen een thema-nummer van Het Rijksmuseum Bulletin waarin enkele PPROCE onderzoekers hun werk presenteerden. Zo schreef Klaas Stutje een artikel over de diamant van Banjarmasin, publiceerden Doreen van den Boogaart, Alicia Schrikker en Ganga Rajinee Dissanayaka over het onderzoek naar een aantal Sri Lankaanse objecten en beschreef Caroline Drieënhuizen de herkomst van een Boeddhistisch Vajrasattva beeldje.

Achtergrond van dit onderzoek

In de context van een bredere internationale discussie zijn Nederlandse musea zich steeds meer bewust van de vraag naar de rechtmatigheid en rechtvaardigheid van het beheren van objecten die als koloniale verwervingen in hun collecties terecht zijn gekomen. Bij het beantwoorden van die vraag is het van essentieel belang om de herkomstgeschiedenis van deze objecten te kennen. Beleidsontwikkeling is derhalve onlosmakelijk verbonden met wetenschappelijk herkomstonderzoek. Nederlandse musea zien het doen van onderzoek naar de herkomst van museumcollecties als een kerntaak. Het onderzoek naar koloniale collecties kent echter een specifieke complexiteit. Daarbij moet bijvoorbeeld gedacht worden aan de deels overerfde koloniale uitgangspunten van waaruit deze collecties ter plekke verzameld en gecategoriseerd zijn, aan de eenzijdige aard van het beschikbare bronnenmateriaal die daar het gevolg van is, en aan de verschillende culturele en politieke betekenissen van objecten in (voormalige) koloniserende en gekoloniseerde landen. In Nederland bestaat dan ook een grote wens om, vanuit een besef van maatschappelijke verantwoordelijkheid, onderzoek te doen naar de problematiek en de benodigdheden voor de verdere ontwikkeling van herkomstonderzoek naar koloniale collecties. De publicaties van PPROCE vloeiden uit deze behoefte voort.