Foto: Robin Alysha Clemens
Ismee Tames benoemd tot hoogleraar Oorlogsculturen aan de UU
Gepubliceerd op 25 november 2025
Ismee Tames, senior onderzoeker bij het NIOD, is per 1 november 2025 benoemd tot hoogleraar Oorlogsculturen aan de faculteit Geesteswetenschappen van de Universiteit Utrecht. In haar nieuwe rol onderzoekt zij hoe oorlogservaringen en -praktijken hun sporen nalaten in samenlevingen, ook lang na het einde van een conflict. Tames richt zich daarbij op de vraag hoe oorlogslogica — het denken in termen van vijand en veiligheid — doorwerkt in instituties, beleid en dagelijks handelen.
Wat zijn oorlogsculturen?
Volgens Tames zijn oorlogsculturen manieren van denken, spreken en doen die gevormd worden door oorlog. “In een oorlog staat alles onder extreme druk. Alles draait om de overtuiging dat je alleen veilig kunt zijn als de vijand is verslagen. Het is wij of zij, vriend of vijand, leven of dood”, aldus Tames. Ze onderzoekt hoe ideeën en gewoonten uit oorlogstijd blijvende onderdelen van een samenleving worden, en welke andere manieren van denken, spreken en doen mogelijk zijn in tijden van crisis.
Oorlogsculturen in de samenleving
Een belangrijk aandachtspunt binnen Tames’ leerstoel is de institutionalisering van oorlogsculturen. Volgens Tames is het niet zo wanneer de vrede is getekend, oorlogsculturen automatisch verdwijnen. Ze onderzoekt hoe het idee dat we ‘vijanden’ moeten uitschakelen een vast onderdeel wordt van politiek en samenleving. Zo zijn na de wereldoorlogen allerlei maatregelen uit de oorlog niet of nauwelijks teruggedraaid.
In haar onderzoek naar staatloze vluchtelingen ziet Tames bijvoorbeeld hoe wantrouwen en controle, ontstaan tijdens de wereldoorlogen, ook daarna zijn ingebed in paspoortsystemen, grenscontroles en internationale afspraken. Deze structuren brengen oorlogslogica onbewust de vrede binnen.
Daarnaast onderzoekt Tames welke alternatieve manieren van denken en handelen mogelijk zijn in tijden van angst en crisis. Historische voorbeelden laten zien dat mensen ook kunnen kiezen voor solidariteit, samenwerking en zorg — wat zij ‘regeneratieve culturen’ noemt. Haar leerstoel heeft daarmee zowel een wetenschappelijke als een maatschappelijke opdracht: oorlogslogica herkennen én ruimte creëren voor andere manieren van denken en doen.
Lees hier ook het nieuwsbericht dat de Universiteit Utrecht schreef over de benoeming van Ismee Tames.