Razzia van Rotterdam Digitaal

De razzia’s in en rondom Rotterdam vormen een opmerkelijke gebeurtenis tijdens de Duitse bezetting van Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ongeveer 52.000 mannen werden in een zeer korte periode van huis weggevoerd. Deze mensen werden tewerkgesteld in het oosten van Nederland of werkten in de Arbeitseisatz in Duitsland. 

In 1951 schreef het directorium van het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie in het voorwoord van Sijes’ boek over de gebeurtenissen: “Er zijn door de Duitse autoriteiten in Nederland weinig acties gevoerd, die zoveel slachtoffers gekost hebben en die zo snel en zo dramatisch ingrepen in het leven van ons volk.” 

Sijes vergaarde bijna zes meter aan documentatie in de jaren dat hij werkte aan zijn boek. De daaruit voortvloeiende 'Collectie Onderzoekingen 258: Razzia van Rotterdam' bevat vele door uiteenlopende bevolkingsgroepen ingevulde vragenlijsten, persoonlijke brieven, correspondentie met verschillende instanties en verslagen van persoonlijke gesprekken en interviews. Sijes zelf correspondeerde met zijn onderzoekspopulatie, nam vragenlijsten af en hield interviews. Dit deed hij met een variëteit aan verschillende getuigen en tijdgenoten: mensen uit het voormalig verzet, burgemeesters, ambtenaren, politiemensen, werknemers van verschillende bedrijven en natuurlijk slachtoffers van de razzia en/of hun nabestaanden zelf.

Volgens Sijes waren deze vraaggesprekken en vragenlijsten essentiële aanvullingen op dagboeken en brieven als bron. Zo schreef hij: “Bij het doorlezen der brieven en dagboeken was ons gebleken, dat de berichtgevers zich […] weinig bezig hadden gehouden met de gedragingen van de personen in hun omgeving tijdens de razzia en met de vraag hoe zij zelf daardoor beïnvloed waren.” Volgens Sijes konden alleen zijn interviews en enquêtes in deze lacune voorzien. 

Naast de unieke inkijk in de persoonlijke levens van de mensen die de oorlogsgeschiedenis zelf hebben meegemaakt, biedt de documentatie uit de periode 1946-1951 een uniek perspectief op de historische gebeurtenissen: dit vanwege de uitzonderlijk minimale invloed van het verstrijken van de tijd tussen de historische gebeurtenis en de interactie met de onderzoeker. In tegenstelling tot veel Oral History projecten van decennia later, werken in deze stukken dominant geworden verhalen uit de collectieve herinnering en de populaire cultuur nauwelijks door. Daarnaast draagt de verdere digitale ontsluiting van deze collectie bij aan onze kennis over de werk- en onderzoeksprocessen van de vroege onderzoekers van het Rijksinstituut. 

Duurzame toegankelijkheid en ontsluiting 

Het digitaliseringsproject ‘Razzia van Rotterdam Digitaal’ heeft als doel de toegankelijkheid en bruikbaarheid van ‘Collectie Onderzoekingen 258: Razzia van Rotterdam’ te vergroten voor een breed publiek en voor de professionele historische onderzoeker. Dat betekent ook dat de digitalisering veel verder gaat dan het scannen van de papieren originelen alleen. Door de Nationale Strategie Digitaal Erfgoed (NDE) te volgen, maken we ons streven naar duurzame toegankelijkheid, verrijking en contextualisering van dit belangrijke erfgoed concreet. Het NIOD gebruikt hiervoor onder meer technieken voor automatische tekstherkenning (Automated Text Recognition, ATR) en computerondersteunde identificatie van namen van personen, plaatsen en organisaties (Named Entity Recognition, NER). Het digitaliseringsproject is gestart in 2025 en zal in het voorjaar van 2026 voltooid worden. 

Verder lezen

B.A. Sijes, De razzia van Rotterdam, 10-11 november 1944 (1951). 

A. van Bockxmeer, De oorlog verzameld: het ontstaan van de collectie van het NIOD (2014).